Valt de regering of niet? Acht mogelijke scenario’s in de regeringscrisis over het VN Migratiepact

By December 4, 2018April 14th, 2019BE insight, EU insight

Krijgt België dit jaar van Sinterklaas vervroegde verkiezingen cadeau? Het is een van acht mogelijke scenario’s die kunnen volgen uit de regeringscrisis over het VN Migratiepact.

Zondag 26 mei, verkiezingsdag, staat sinds lange tijd met rood omcirkeld in menig agenda. Een val van de regering in de komende uren of dagen, zou kunnen betekenen dat niet enkel de politieke partijen, maar ook middenveldorganisaties, sectorfederaties en het bedrijfsleven, hun planning moeten omgooien.

Hieronder hebben we voor u acht scenario’s opgelijst, gerangschikt volgens hun potentiële impact op uw public affairs-strategie.

1. De regering valt niet, er komt een compromis uit de bus

Het is nog altijd niet uitgesloten dat er toch nog een compromis wordt gevonden en premier Michel alsnog op 10 december naar Marrakesh kan afreizen. De mogelijkheid bestaat om met Frankrijk, Nederland en Duitsland een stemverklaring af te spreken waarin staat vermeld dat het VN-migratiepact geen impact zal hebben op het asiel- en migratiebeleid van de individuele lidstaten.

Waarschijnlijkheidsgraad: Het is weinig waarschijnlijk dat N-VA zo een stemverklaring zal aanvaarden. De partij is van mening dat het pact sowieso niet goedgekeurd kan worden

2. De regering valt niet, Theo Francken neemt ontslag

Het zou voor N-VA een uitweg zijn om enerzijds haar protest ten aanzien van het migratiepact zeer duidelijk te signaleren, maar anderzijds niet verantwoordelijk te worden geacht voor het veroorzaken van een val van de regering.

Waarschijnlijkheidsgraad: Geen enkele politieke hoofdrolspeler heeft tot dusver deze optie publiekelijk uitgesproken. Ook Francken zelf heeft zijn persoonlijke toekomst nog niet verbonden aan het migratiepact. Daarom lijkt dit scenario weinig waarschijnlijk.

3. De regering valt niet, het migratiepact wordt goedgekeurd met een wisselmeerderheid

MR, Open VLD en CD&V kunnen samen met partijen uit de oppositie steun verlenen aan het pact via een wisselmeerderheid. In dat geval kan de premier niet naar Marrakesh, want daarvoor is consensus in de regering nodig. Aangezien de premier zijn aanwezigheid in Marrakesh heeft aangekondigd in zijn speech voor de Algemene Vergadering van de VN zou dit evenwel gezichtsverlies betekenen.

Waarschijnlijkheidsgraad: N-VA heeft, bij monde van kamerfractieleider Peter de Roover, laten verstaan dat indien het pact met een wisselmeerderheid wordt goedgekeurd, zij de regering niet langer kunnen steunen. Dit maakt het scenario onwaarschijnlijk

4. De premier biedt zijn ontslag aan, maar de Koning aanvaardt het ontslag niet

Indien de meningsverschillen tussen de regeringspartijen over het migratiepact onoverbrugbaar zijn, rest de eerste minister geen andere keuze dan het ontslag van zijn regering aan de Koning aan te bieden. De Koning kan het ontslag aanvaarden, weigeren of in beraad houden.

Als de Koning het ontslag weigert, behoudt deze regering haar volle bevoegdheden. De Koning kan in dit geval bemiddelaars of verkenners het veld insturen om de crisis te helpen bezweren. Want, in dit scenario moet de crisis over het migratiepact nog altijd opgelost worden.

Waarschijnlijkheidsgraad: N-VA en de rest van de meerderheid staan lijnrecht tegenover elkaar in dit dossier. Het is dus maar de vraag of op enkele maanden van de verkiezingen een oplossing kan worden gevonden en of de premier niet nog eens zijn ontslag zal moeten aanbieden.

5. De regering valt, er komt een minderheidsregering zonder N-VA

Als de Koning het ontslag weigert en N-VA beslist dat ze de meerderheid wil verlaten, kan het migratiepact worden goedgekeurd met een wisselmeerderheid (van MR, Open VLD, CD&V, PS, Groen, Ecolo, Cdh en SP.a).

Na deze stemming blijft mogelijk een minderheidsregering aan de macht waarbij MR, Open VLD en CD&V op zoek zullen moeten gaan naar steun uit de oppositie (inclusief N-VA) om lopende dossiers nog voor 26 mei goedgekeurd te krijgen.

Waarschijnlijkheidsgraad: De andere coalitiepartners zijn mogelijk niet te vinden voor deze oplossing aangezien N-VA in de verkiezingscampagne dan zowel de voordelen van oppositiepartij en coalitiepartner zou kunnen uitspelen. Dit scenario is dus onwaarschijnlijk

6. De regering valt, er komt een nieuwe meerderheid

Als de Koning zijn antwoord in beraad houdt of weigert kan de premier die tijd ook aanwenden om een andere meerderheid op de been proberen te brengen, zonder N-VA.

Waarschijnlijkheidsgraad: Dit scenario wordt doorgaans afgedaan als zeer onwaarschijnlijk. De linkse oppositiepartijen staan niet te springen om de centrumrechtse agenda van Michel I uit te voeren.

7. De Koning aanvaardt het ontslag van de regering maar de Kamer stemt tegen, er komt een regering van lopende zaken

Als de Koning het ontslag aanvaardt, ontbindt hij de Kamer van volksvertegenwoordigers, op voorwaarde dat een meerderheid van de Kamerleden hiermee instemt. Indien de parlementsleden echter tegen stemmen, gaat de regering in “lopende zaken” tot aan de verkiezingen in mei.

Onder “lopende zaken” verstaat men het nemen van spoedeisende maatregelen en het afwikkelen van routine-aangelegenheden. Het begrip “lopende zaken” is gegroeid uit de rechtspraak. Geen enkele formele tekst regelt deze aangelegenheid.

Waarschijnlijkheidsgraad: Moeilijk in te schatten. Enerzijds is de regering maanden in lopende zaken laten zitten voor geen enkele partij aantrekkelijk.  Anderzijds is het niet zeker of er een parlementaire meerderheid te vinden is voor de ontbinding van de Kamer.

8. De Kamer wordt ontbonden, er komen vervroegde verkiezingen

Als de Koning het ontslag van de regering aanvaardt én een meerderheid van Kamerleden stemt voor de ontbinding van de Kamer, dan moeten binnen 40 dagen parlementsverkiezingen gehouden worden. Binnen twee maanden moet de nieuwe Kamer van Volksvertegenwoordigers bijeen worden geroepen (art. 46 Grondwet).

In de periode tussen het ontslag van de oude regering en de benoeming van de nieuwe, blijft de oude regering aan in “lopende zaken”.

Waarschijnlijkheidsgraad: Nogmaals moeilijk in te schatten. Dit betekent dat de kiezers begin volgend jaar moeten gaan stemmen en enkele maanden later nog eens voor de Vlaamse en de Europese verkiezingen. Mogelijk willen politici stem-moeheid bij kiezers vermijden.